Yeşil Yeni Mutabakat için Küresel İttifak

Kurucuları arasında Kosta Rika’nın kongre üyesi Paola Vega Rodriguez, ABD’nin kongre üyesi İlhan Omar, Brezilya’nın kongre üyesi Joenia Wapichana, İngiltere Yeşiler Partisi milletvekili Caroline Lucas, İngiltere İşçi Partisi milletvekili Clive Lewis ve Avrupa Parlamentosu’nun Fransız milletvekili Manon Aubry yer alan Yeşil Yeni Mutabakat için Küresel İttifak Deklarasyonu 19 Temmuz tarihinde kamuoyu ile paylaşıldı ve imzaya açıldı. Kurucular dışında ittifakın dünyanın farklı ülkelerinden 14 üyesi daha var.

Bu deklarasyonu Türkiye’deki milletvekillerine ve karar vericilere ilham olması ve onları ittifaka üye olmaya teşvik etmesi; yurttaşların oy verdikleri yetkililerden Yeşil Yeni Mutabakat’ı talep etmesi dileğiyle Türkçe’ye çevirdim. Bu mutabakat, AB Yeşil Mutabakatı’ndan ve Türkiye’nin AB ile ticari ilişkileri nedeniyle hazırladığı Yeşil Mutabakat Eylem Planı’dan farklı, çünkü ekonomiyi ve şirketleri değil insanları, gezegeni ve adaleti gözetiyor.

Türkiye (ve Dünya), dayanışmayla iklim, ekoloji, insan hakları, sosyal politika ve ekonomi krizlerine karşı önlemler alarak bambaşka bir yerde olabilir. Başka bir dünya kesinlikle mümkün. İttifak üyelerinin belirttiği gibi: “Daha iyisini yapabiliriz. İklim ve ekoloji krizleriyle mücadele için uluslararası anlaşmaları beklemek zorunda değiliz. Değişim şimdi olabilir.” COP26 sonunda muhtemel bir hayal kırıklığını beklemek zorunda değiliz.

Çevirmen olmadığımı da belirtmeliyim. Birebir çevirmedim. Anlam bakımından olmasa da (umarım) incelik bakımından mutlaka hata yapmışımdır. Affola. Mutabakatın aslı ve acemi çevirimle karşılaştırmak için buraya bakabilirsiniz.

— — —

YEŞİL YENİ MUTABAKAT için DEKLARASYON

İnsanların ve gezegenin refahının politik gündemin merkezine yerleştirilmesi gerektiğine inanıyoruz.

Ekonomik, sosyal, ırksal ve çevresel adalet planları her ülkede farklı olacaktır, ancak dönüştürücü bir gündemi geliştirmeye yönelik ortak deneyimimiz hepimizi bilgilendirecek ve bizlere ilham verecektir.

Hazırladığımız Yeşil Yeni Mutabakat’ın iki ana hattı var. Mutabakat,

1. Ulusal ve uluslararası finansal sistemlerin insanların ve gezegenin ihtiyaçlarına hizmet edecek şekilde yeniden tasarlanmasını ve vergilendirmede büyük değişiklikleri kapsıyor;

2. Enerji tasarrufu ve yenilenebilir enerjilere yapılan önemli yatırımları, küresel kuzeyde kaynak kullanımını azaltan politikalarla birleştiriyor. Bu, seyahat etme, gıda üretimi, toprağı yönetme, bize bakım veren* insanlara verdiğimiz değer ve çalışma şeklimizi dönüştürmek anlamına geliyor. Fosil yakıtların kullanımını azaltmak ve bilimin bize gerekli olduğunu söylediği ölçekte ve hızda doğayı onarmak için iddialı programlar tasarlanmalıdır. Ulusların kendi içlerindeki ve uluslararası eşitsizliği ele almak için, kaynakların, öncelikle dünya çapında en çok ihtiyaç duyan topluluklara ve yerlere verilmesine odaklanılmalıdır.

Seçilmiş temsilciler olarak, yeşil bir yeni mutabakat için çalışmayı taahhüt ediyoruz.

1 - HEPİMİZ İÇİN REFAH SAĞLAYAN BIR EKONOMİ OLUŞTURMAK

1. Dünyanın büyük çoğunluğunda egemen olan ekonomik sistem ne pahasına olursa olsun ekonomik büyümeyi sürdürmek için tasarlanmıştır. Reel ekonominin ve ekosistemlerin sağlığını ve refahını yansıtan, uzun vadeli riskleri hesaba katan, kârdan ziyade insanlara ve gezegene öncelik veren yeni kalkınma önlemlerine ihtiyacımız var.
2. Ekonomileri, bir daha asla bu kadar az kişi tarafından biriktirilemeyecek şekilde yeniden tasarlayacağız. Her insan evrensel sağlık hizmeti ve ücretsiz eğitim (erken çocukluktan yükseköğretime) hakkına, sistemik ırkçılık, cinsiyetçilik ve yabancı düşmanlığından arınmış bir yaşam hakkına sahiptir. Herkes, geçimine yetecek ücretli iş, sağlıklı çalışma saatleri ve toplu örgütlenme hakkına sahiptir.
3. Doğru düzenleyici çerçeveler, parasal araçlar ve mali mekânizmalarla, evlerimizi ve binalarımızı, sanayimizi, enerjimizi, üretimimizi, toprağımızı, tarımımızı, iklim ve ekolojik krizlerin zorluklarını onaran bakım sistemlerimizi dönüştürmek için gereken yatırımı kanalize edeceğiz.
4. Yasadışı finansal akışları ve sermaye kaçışını durdurmak, vergi cennetlerini sonlandırmak, dünyanın en büyük şirketlerinin ve en zengin insanların adil vergi paylarını ödemelerini sağlamak için birlikte çalışacağız.
5. Hükümetleri borç altında tutmaktan, kamu hizmetlerini baltalamaktan ve sosyal ve çevresel yıkıma katkıda bulunmaktan sorumlu yırtıcı finans sistemlerini dağıtacağız.

2 - PAYLAŞTIĞIMIZ YERKÜREYİ KORUMAK VE GELİŞTİRMEK

1. Her insan, temiz hava, temiz su, sağlıklı toprak, sağlıklı ve erişilebilir gıda üreten tarım hakkına sahiptir. Birlikte, Yerküre’nin kaynaklarının hepimize ait olmasını, bu kaynakların yaşamımız boyunca ve gelecek nesiller için korunmasını sağlayabiliriz.
2. Dünyanın en yoksul insanlarının, topluluklarının ve ülkelerinin çoğu -en az sorumlu olmalarına rağmen- iklim ve ekoloji krizlerinin sonuçlarından orantısız bir şekilde etkilenmektedir. Tarih boyunca ve günümüzde, en yoksul toplulukların kaynakları hep sömürülmüş ve bu topluluklar çevre tahribatına en çok maruz kalanlar olmuşlardır. Bu eşitsizlikleri ve bunlara neden olan uygulamaları ortaya koyacağız.
3. Küresel sıcaklık artışının sanayi devrimi öncesine göre 1,5 dereceyi aşmayacak bir seviyede kalmasını sağlayacak ve uzun süredir devam eden eşitsizlikleri tersine çevirecek bir eylem taahhüdünde bulunuyoruz. Artan orman yangınları, sıcak hava dalgaları, aşırı yağışlar ve hortumlar da dahil olmak üzere artık daha fazla savuşturulamayacak değişimlerin etkisini sınırlamak için çalışacağız. Tüm felaketleri önleyemeyeceğiz; bu yüzden kamunun hızlı hareket etme ve en savunmasız toplulukları koruma kapasitesini geliştirmek için çalışacağız.

3 - BAKIM ODAKLI* DÜŞÜK KARBONLU BİR TOPLUM OLUŞTURMAK

1. Bakım ekonomisini genişletmek için çalışacağız; bakım, sağlık ve eğitimde sosyal açıdan gerekli milyonlarca düşük karbonlu iş yaratacağız. Yeni nesil gençlik liderleri ve toplum örgütleyicileri istihdam edeceğiz. Bir iş garantisi, isteyen herkesin kendi topluluğu ve gezegeni için çalışma seçeneğine sahip olmasını sağlayacaktır.
2. Çok çeşitli eğitim seçenekleri, ücret garantisi ve ek yararlar, geçiş sürecinde yaratılan milyonlarca işe adil erişim, geçim kaynakları günümüzün yüksek karbon endüstrilerine bağlı olan insanlar ve topluluklar başta olmak üzere herkese değişim sürecine dahil olabilme fırsatı sağlayacağız.
3. Temiz enerji ile çalışan yeni bir yeşil sanayi ve tarım politikası inşa edeceğiz. Başta küresel güney olmak üzere, kamuya ait teknolojiler dünya ülkelerinin kullanımına ücretsiz açılacak.
4. İşçi hareketini güçlendireceğiz, kooperatifleri, işçi mülkiyetini ve kâr paylaşımını savunacağız; işçi gücünü ve temsilini geliştirmek için çalışacağız.

4 - YİRMİ BİRİNCİ YÜZYILA UYGUN, ADİL, ÇOK TARFALI BİR SİSTEM OLUŞTURULMASI

1. Dünya hükümetlerinin ve Bretton Woods kurumlarının** (Uluslararası Para Fonu ve Dünya Bankası) dünyanın en yoksul ülkelerin borçlarını acilen iptal etmeleri; ulusların COVID-19'un ekonomik yansımalarından kurtulmalarına yardımcı olmak için Özel Çekme Hakları (Special Drawing Rights)*** ve diğer yenilikçi finansal araçların devreye alınmasını garantilemek için çalışacağız.
2. Bretton Woods kurumlarının demokratik olarak yönetilmesini garanti altına alacak bir yönetişim reformu için çalışacağız. Bu reform, şeffaf, adil ve dengeli uyuşmazlık çözüm mekanizmalarını içerecek, uluslararası işbirliğini ve insan onurunu teşvik edecek. Kısa vadede, bu kurumların en yoksul ülkelerin sürdürülebilir bir toparlanma için ihtiyaç duydukları finansmanı sağlamaları için çalışacağız.
3. Ülkelerin salgını atlatmak için ihtiyaç duydukları mali olanakları kullanmalarını engelleyen sürdürülemez borç ödemelerine son vermek ve geçişi inşa etmek için çalışacağız.
4. Uluslararası kaynakları kullanarak, iklim krizinin neden olduğu veya şiddetlendirdiği eşitsizlikleri gidermek amacıyla iklim tazminatlarının hayata geçmesi için çalışacağız.
5. İşçileri ve ekosistemleri sömüren küresel ve ikili ticaret anlaşmalarını yeniden müzakere etmek ve tesirsiz hale getirmek için çalışacağız. Bunların yerine yirmi birinci yüzyıla uygun, gerçek bir çok taraflı sistem oluşması için mücadele edeceğiz.

5 - ÇEVRESEL VE IRKSAL ADALETİ GÜVENCE ALTINA ALMAK, HERKESİN ROL OYNADIĞI GERÇEK ANLAMDA DEMOKRATİK BIR GELECEĞİ ŞEKİLLENDİRMEK

1. Sığınmacılar, mülteciler ve iklim mültecileri dahil olmak üzere hasmane ekonomik koşullar, silahlı çatışmalar veya çevre koşulları nedeniyle evlerini terk etmek zorunda kalan insanları birlikte gözeteceğiz.
2. Göçün kök nedenlerini ele alarak küresel işbirliğini teşvik edecek ve tüm insanların onurunu gözeten koordineli göç politikaları izleyeceğiz; göçmenleri, özellikle de en savunmasız göçmen toplulukları koruyacak, onların insan haklarına saygıyı güvence altına alacak ve yerleşmek için ihtiyaç duydukları kaynakları sağlayacağız.
3. Demokratik, kapsayıcı ve çoğulcu toplumlar inşa edeceğiz. Toprak haklarına, insan haklarına ve kaynak ve hizmet haklarına saygı göstererek çeşitli toplulukların ihtiyaçlarını karşılayacak ekonomik, sosyal ve çevresel çözümler bulmak için birlikte çalışmaya kararlıyız.
4. Politika oluşturmayı demokratikleştirerek yurttaş katılımını teşvik edecek; siyasi kampanya finansmanını düzenleyecek; siyasi sistemlerimizin azınlığın açgözlülüğüne hizmet etmek yerine çoğunluğun ihtiyaçlarına yanıt vermelerini sağlayacağız.

— — —

* Metinde “people who care for us” olarak geçiyor. Metinde “care” olarak geçen tüm kavramların çevirisinde, Bakım Kollektifi tarafından kaleme alınan, Gülnur Acar Savran tarafından Türkçe’ye kazandırılan, Dipnot Yayınları tarafından basılan Bakım Manifestosu’ndan yararlandım.

** Temmuz 1944'te ABD’nin New Hampshire eyaletinin küçük bir beldesi olan Bretton Woods’da toplanan Birleşmiş Milletler “Uluslararası Para Anlaşması”imzalamıştır. Uluslararası para sisteminin kurallarını belirleyen bu anlaşma sonucunda, Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu’nun kurulmasına karar verilmiştir.

*** Uluslararası para fonu tarafından oluşturulmuş uluslararası bir rezerv birimidir.